KOBUDO I BATTODO
Okinawska bro tradycyjna i sztuka miecza japo skiego
Styl shi-to-ryu jest silnie związany z kobudo.
Wszyscy mistrzowie byli także ekpertami
okinawskiej broni. Nasz sensei - mistrz Fumio
Demura - poznawał kobudo u Ryusho Sakagamiego oraz
u jego nauczyciela - legendarnego mistrza z Okinawy
- Shinkena Tairy. Ćwiczył też z mistrzami Inoue i
Akamine. Kiedy sensei Demura odwiedza swe
organizacje na świecie, zawsze prowadzi tak e
seminarium kobudo.
W niekt rych szko ach kobudo jest lansowany pogl d,
e owa bro nie by a narz dziami, lecz od pocz tku
powstawa a z my l o sztuce walki. Pogl d ten
wynika z tego, e niekt rzy mistrzowie kobudo
pochodzili ze szlachty i nigdy nie pos ugiwali si
akcesoriami rolnika i rybaka. Ten argument niczego
nie dowodzi. W shi-to-ryu, opieraj c si na opinii
naszych japo skich mistrz w wyra nie oddzielamy
bro wytworzon z my l o walce - jak miecz,
pistolet, armata, czo g - i kobudo - przedmioty,
kt re zrobiono jako narz dzia, a potem
przystosowano do walki. Wed ug tego podzia u do
kobudo nie nale shuriken, tanto, yari, naginata
itp. Ponadto - kobudo wiczysz tylko wtedy, gdy
poznajesz wiele typ w broni. Je li ograniczasz si
np. do tonfy, to wiczysz tonfa-jutsu, a nie kobudo.
Uprawianie kobudo jest pozornie sprzeczne z formu
karate. Przecie poj cie "pustej r ki" k ci si z
w adaniem broni . Kobudo jest jednak
zro ni te z histori Okinawy i rozwija o si
r wnolegle z kenpo. Dlatego w wielu klubach karate
uprawia si sztuk w adania egzotyczn broni z
Dalekiego Wschodu.
Wielu autor w (w tym mistrz Shoshin Nagamine 10 dan)
sugeruje, ze rozw j karate i kobudo na Okinawie ma
zwi zek z tradycyjn niech ci Okinawa czyk w do
posiadania jakiejkolwiek broni. Ponadto w czasach
japo skiego podboju Okinawy posiadanie
jakiejkolwiek broni by o zakazane. St d popularno
kenpo i st d poszukiwanie broni, kt ra z pozoru
broni nie by a. Oto przegl d broni kobudo:
BO - D UGI KIJ
W klubach naszej organizacji Okinawa Kobudo
Rengo-kai (szko a Okinawa Kobudo Hozon Shinko-kai)
zazwyczaj rozpoczyna si praktyk kobudo od tej
w a nie broni - d ugiego kija si gaj cego
wicz cemu do ucha. Techniki obejmuj : bloki
powstrzymuj ce, zagarniaj ce i zahaczaj ce r nymi
cz ciami kija, pchni cia (tsuki-waza), uderzenia
r nymi cz ciami kija. Trening rozpoczyna si od
nauki w adania broni w sensie dos ownym. Kij musi
by pos uszny cz owiekowi, nie mo e wypada z r k,
ruchy nim musz by precyzyjne. Temu w a nie s u y
szereg wicze dla pocz tkuj cych. P niej wiczy
si kihon, kumite i kata. Nauk form zaczyna si od
BO KIHON-NO KATA. Jest to uproszczenie kilku
podstawowych form z kijem. P niej jest SUSHI-NO
KON-SHO.
Historia bo-jitsu -
podobnie jak w przypadku innej broni kobudo - ginie w pomrokach
dziej w. Popularn legend przekazan mistrzowi Demurze przez jego
nauczycieli - Kenshin Tair i Ryusho Sakagamiego - jest opowie o
tym, e wielki Bodhidharma (Daruma Daishi) w klasztorze Shaolin oko o
517 roku opracowa zestaw wicze z d ugim kijem i nakaza swym
uczniom powtarza je do perfekcji. Dalszy rozw j sztuki nast pi na
Okinawie.
Jest rzecz bardzo ciekaw , e techniki wykonywane w XIV w. na Okinawie
przy pomocy TENBIN, czyli kija noszonego na ramionach i s u cego do
transportu pakunk w - s bardzo podobne do wiczonych w Shaolin.
TONFA
Tonfa, czyli pa ka z bocznym uchwytem, to niegdy
zwyk a korba, jak u ywano do prac gospodarskich
oraz na odzi rybackiej. Dzi nie wyobra amy sobie
policjanta bez takiego wyposa enia. Prawdziwa
okinawa ska sztuka walki tonf wymaga dw ch
przyrz d w. Pozornie toporne i nieefektowne tonfy w
r kach eksperta potrafi wirowa niczym nunchaku.
Techniki z tonf cz sto przypominaj bloki i
uderzenia r k . Dlatego do wiadczenie w karate jest
w zasadzie konieczne dla wszechstronnego opanowania
tej broni. Oczywi cie, r ne s u by mundurowe
prowadz szkolenie z tonf zgodnie ze swoimi
potrzebami. Nie znaczy to jednak, e uprawia si
tam sztuk walki tonf .
Podstawowe techniki tonf to:
- tsuki - uderzenia typu pchni cie (pojedyncze i
podw jne),
- furi - uderzenia wykorzystuj ce ruch kolisty,
- uchi - uderzenia typu ci cie,
- uke - bloki (pojedyncze i podw jne).
wiczenia z partnerem (kumi) musz by wykonywane
powoli, z wielk ostro no ci . Kata z tonf . Jest
ich mniej ni z bo. Poszczeg lne szko y maj swoje
zestawy. W shi-to ryu rozpoczyna si od
uniwersalnego TONFA KIHON-NO KATA. Poni ej -
ok adka najpopularniejszego podr cznika Sensei
Demury z podstawami technik tonf .
SAI
Pi kna bro , oryginalny kszta t, efektowne techniki. D ugi
kolec s u y do zadawania pchni i do blok w
zagarniaj cych. Budowa sai umo liwia zablokowanie i
przytrzymanie broni przeciwnika (nawet miecza).
Sensei Fumio Demura darzy sai szczeg lnym
sentymentem, ale treningi z t broni w naszej
organizacji pojawiaj sie dopiero na poziomie
mistrzowskim. Ma to r wnie zwi zek ze stosunkowo
du ym kosztem porz dnego sprz tu. Bro nazywana
jest te kon-sai. Historia SAI jest d uga. Pono
bro t zrobiono na wz r kolca do spulchniania
gleby u ywanego w Tybecie. W Indiach i Chinach
podobn bro mieli przy sobie arystokraci. W takiej
formie przyw drowa a ona na Okinaw . Tu w Erze
Kr lestwa Ryukyu stanowi a wyposa enie ochrony
dworu. Istnieje w kilku odmianach: tradycyjne
bojowe sai (kon-sai), manji-sai oraz t po
zako czone do wicze z partnerem.
KAMA - SIERP
Sierp - bro
rolnika, ale na Okinawie - w r kach szlachty. Kama-jutsu - sztuka walki sierpami. Dla podkre lenia, e
chodzi o walk dwoma sierpami u ywa si te nazwy - nicho-gama.
Patrz c na seri ci t broni , rozumiemy jej przera aj c
skuteczno . Techniki kam s r wnie oparte na podstawowych
technikach karate, z wyj tkiem charakterystycznej grupy - kiri, czyli
ci cia. Kama jest bowiem jedyn broni kobudo maj c ostrze.
Cz ci kamy to:
- ostry koniec - kissaki,
- ostrze - ha,
- drewniany uchwyt - tsuka,
- dolny koniec uchwytu - tsuka-gashira.
Mo emy wyr ni kilka typ w sierp w: treningowe, bojowe,
treningowe-drewniane, ze sznurem i z a cuchem (Kusari-gama). Kam
mo na trzyma na kilka sposob w. Podstawowe to nigiri i gyaku-nigiri.
Blokowanie kam wykonujemy albo cz ci drewnian , albo ostrzem, albo
te po bloku tsuk zahaczamy ostrzem.
Technik atakuj cych jest naprawd wiele rodzaj w w zale no ci od
kierunk w i uchwytu. Wi kszo technik atakuj cych i obronnych zawiera
si w Kama Kihon-no Kata - malowniczej formie na pocz tku praktyki
u o onej przez mistrza Demur na podstawie form tradycyjnych. Inne
znane formy stosowane na pokazach to: Tozan no Nicho Gama i Konagawa
no Nicho Gama
NUNCHAKU-MA Y CEP
Najbardziej znana bro kobudo. Wywodzi si od
r nych narz dzi: cepa do m cenia, elementu
olinowania odzi, przyrz du do poganiania zwierz t.
Dwie drewniane pa ki (kon) o d ugo ci przedramienia
s po czone sznurem (himo) wpuszczonym w specjalne
otwory (ana) zapobiegaj ce skr caniu i skracaniu.
Wiele technik nunchaku przypomina techniki karate,
ale najwi ksz skuteczno osi ga si przy pomocy
furi-waza wykorzystuj cych si od rodkow . Podobno
si a uderzenia kontei przy takiej technice
100-krotnie przekracza si nacisku, przy kt rej
p ka ludzka czaszka.
W a nie dlatego w wielu
krajach posiadanie nunchaku jest ograniczone
prawem. W Polsce nunchaku jest traktowane jak
"niebezpieczne narz dzie".
W shito-ryu istnieje kilka popularnych kata
nunchaku, ale do treningu z drewnianym sprz tem
dopuszczamy tylko osoby doros e. Zreszt , kata z
nunchaku s zazwyczaj d ugie i trudne. M odzie
wiczy lekkimi, bezpiecznym pa kami. Przestrzegamy
w tym miejscu przed samodzielnymi pr bami z bojowym
nunchaku. atwo zrobi sobie krzywd , nietrudo o
wypadek.
Na ca ym wiecie znane s podr czniki sensei Demury,
w kt rych nacisk po o ony jest na opanowanie broni,
zr czno , technik .
EKU – WIOS O
Ciekaw broni
jest wios o – typowe narz dzie na Okinawie, kt ra przecie jest
niewielk wysp . Podstawowe techniki s podobne do bo, st d u ywana
czasem nazwa eku-bo. Dodatkowe techniki cz si g wnie z pi rem
wios a. Mamy tu ciekawe ci cia kraw dziami oraz technik sypni cia w
oczy piaskiem. W programie szkoleniowym Genbu-kai sztuka walki wios em
pojawia si p no, raczej jako indywidualna praktyka os b
zaawansowanych.
Form z wios em jest niewiele, ale s bardzo ciekawe (cho trudne).
Kobudo zawiera jeszcze kilka innych typ w broni znacznie mniej
popularnych. Techniki walki t broni zale od konkretnego eksperta.
Mamy tu np. podkowy, kawa ki sk ry, sznury, a cuchy, kr tkie pa ki.
Teraz ju nie dziwimy si , e niekt rzy t umacz poj cie KOBUDO, jako
„sztuk walki tym, co si ma akurat pod r k ”.
SENSEI SHINKEN TAIRA
Legendarny Kenshin (Shinken) Taira - mistrz z Okinawy,
ekspert broni kobudo, rzeczywisty za o yciel szko y
Ryukyu Kobudo Hozon Shinko-kai, kt rej korzenie
mo na wywie od XVIII w. By jednym z ostatnich
ekspert w kobudo w starym stylu. Ho dowa
tradycyjnym metodom treningu.
Jego nauczycielami byli tacy mistrzowie, jak: Moden
Yabiku, Kenwa Mabuni i Seikichi Odo. Z kolei jego
uczniami byli p niejsi s ynni mistrzowie: Teruo
Hayashi, Ryusho Sakagami, Eisuke Akamine, Kuniba,
Higa, Inoue. Tak e Sensei Demura mia okazj by
jego uczniem. Trenowa wtedy po kilka razy
dziennie, nawet mieszka w dojo Tairy.
Taira urodzi si w 1987 r. na wyspie Kumejima jako
Shinken Maezato (ale wybra nazwisko matki). Za
m odu pracowa jako g rnik i cudem prze y
katastrof . Dzi ki sile i determinacji sam wydoby
si z zasypanego szybu. Po tym wypadku do ko ca
ycia lekko utyka . Zawstydza o go to, i niekt rzy
traktuj go jak inwalid , wi c od 1922 roku zacz
uprawia sztuki walki. Pocz tkowo my la o judo,
ale przypadkiem spotka Gichina Funakoshi'ego i
zosta jego uczniem. Mieszka w shoto-kanie i po
pewnym czasie by asystentem mistrza. W 1929 r.
Funakoshi poleci Tair s ynnemu Modenowi Yabiku -
ekspertowi ryukyu kobudo. Taira zacz pobiera
nauki u niego. W 1932 r. Taira otrzyma pozwolenie
na otwarcie dojo (specjaln licencj Yabiku wr czy
mu w 1933). Taira jednak postanowi jeszcze
pozosta uczniem. Zaprosi do siebie za o yciela
shito-ryu Kenw Mabuniego. Przez 6 lat p aci mu za
instruktarz. W 1940 r. wyjecha na Okinaw , gdzie
po mierci Yabiku przej szko karate i kobudo.
Tam ustanowi Ryukyu Kobudo Hozon Shinko Kai. W
1960 r. powr ci z kolei na wysp Honsiu, by
sformalizowa sprawy swojej organizacji. W 1963 r.
za o y Kokusai Karate-do Kobudo Renmei uznan rok
p niej przez Zen Nihon Kobudo Kai. Shinken Taira
zmar w 1970 roku, szefem szko y zosta g wny jego
ucze Eisuke Akamine.
Z kolei sensei Demura (pobieraj cy nauki od obu) za o y
organizacj Okinawa Kobudo Rengo-kai.
BATTODO
Battodo jest to nazwa sztuki w adania mieczem rozpowszechniona po II wojnie
wiatowej. Wcze niej u ywano nazw ken-jutsu, iai-jutsu i batto-jutsu
(zob. historia battodo). W klubie "Banzai" zaawansowani maj mo liwo
szkolenia tak e w tej fascynuj cej sztuce.
Sensei Demura rozpocz trening miecza jako dziecko u wielkiego
mistrza Taisaburo Nakamury i nigdy nie zaprzesta praktyki. Od
kilkunastu lat organizuje seminaria battodo w USA, zapraszaj c swoich
przyjaci z Japonii - mistrz w miecza. Poniewa coraz wi cej os b
zwraca o si do Senseia z pro b o nauk , za o y on organizacj
International Batto-Do Rengo-Kai Toyama-Ryu. Od niedawna przekazuje
tak e nam sw wiedz .
Na wiecie istnieje wiele szk ken-jutsu. Niekt re szukaj swych
korzeni w dawnych wiekach, inne odwo uj si do stosunkowo m odych
tradycji. Na tej stronie nie zamierzamy rozstrzyga spor w
historycznych i ideologicznych. Oto podstawowe informacje o battodo.
HISTORIA
Miecz w Japonii to nie tylko bro . Odgrywa wielk rol w mitologii rdzennie
japo skiej religii shinto, jako jeden z trzech wi tych skarb w: miecz
Kusanagi-no tsurugi, lustro Yata-no Jingi i kamie Yasakani-no
magatama. Przez wieki miecz by nieodzownym atrybutem samuraja, jak
mawiano - jego dusz .
Wygl d miecza zmienia si w zale no ci od potrzeb wojennych. By y
miecze kr tkie do walki w t umie wojownik w, a tak e 2,5-metrowe do
walki z konnic . Ale symbolem miecza samurajskiego pozostaje KATANA -
miecz o d ugo ci ok. 1 metra (w tym 60-70 cm g ownia) ze stosunkowo
d ug r koje ci umo liwiaj c techniki dwur czne.
W erze Meiji etos samuraja zacz odchodzi w zapomnienie. Japonia
otworzy a si na wiat. Zacz to przyjmowa rozmaite europejskie i
ameryka skie wzory. Uchwalony zosta zakaz noszenia miecza w miejscach publicznych.
Jednak w okresie militaryzacji Japonii sztuka
walki mieczem powr ci a (cho tak naprawd nigdy nie odesz a).
Nauczano jej w szko ach oficerskich i w rodzinach maj cych samurajskie
tradycje.
Jedna ze szk zaj a miejsce szczeg lne. W 1873 roku powsta a Rikugun
Toyama Gakko. W 1925 r. cz tej szko y przemianowano na Toyama-ryu
Gunto-no Soho. Tu w a nie oficerowie japo skiej armii uczyli si
klasycznych siedmiu technik battodo, czyli wydobycia miecza i
wykonania ci cia.
Po drugiej wojnie wiatowej trzej instruktorzy postanowili uczy swej
sztuki w szko ach og lnie dost pnych. Ujednolicili swoje programy. Nie
pozosta jednak aden dokument. Jednym z owych trzech mistrz w by
Taisaburo Nakamura (1911-2003). Za o y on organizacj Zen Nippon
Toyama-ryu Iaido Renmei. Rozszerzy program szkolenia. Do klasycznych
7 kata doda 8 nowych technik i 6 kumitachi. Najskutechniejszych
technik poszukiwa w innych stylach sztuki miecza. Mo na powiedzie ,
e opracowa nowy styl, kt ry dzi bywa nazywany Nakamura-ryu. Sama
sztuka r wnie zmienia a nazw : battojutsu, iaido. Niekt re z tych
nazw po wojnie wywo ywa y z e skojarzenia, nawi zywa y bowiem do
militaryzmu epoki Toyo Hideki. Dlatego ucze Nakamury - Toshishiro
Obata zaproponowa prost now nazw - BATTODO (droga ci cia mieczem).
Nazwa ta podkre la duchowy aspekt treningu. "Do" to droga doskonalenia
jednostki. Nakamura przyj propozycj i zmieni nazw swej
organizacji na Zen Nippon Battodo Renmei.
Na
ilustracji widzimy kaligrafi wykonan przez mistrza Nakamur dla
Kenshi Obaty. "Tameshigiri (test ci cia) daje przyjemno , ale nie ma
adnego znaczenia, kiedy czy si z bezmy lno ci i beztrosk ".
P niej organizacja ta rozpad a si na wiele innych u ywaj cych
r nych nazw np.todo, iaido, battodo. W efekcie niekt rzy entuzja ci
miecza poza Japoni pogubili si i zacz li traktowa iaido i battodo
za odr bne sztuki.
Nawet dzi w Polsce mo na spotka publikacje, w kt rych autorzy
twierdz , e iaido jest to sztuka wydobycia miecza w pozycji
siedz cej. Jest to nieprawda. Sam Taisaburo Nakamura w jednym z
artyku w wyra nie napisa , e iaido i battodo to dwie nazwy tej samej
sztuki.
Taisaburo Nakamura w trakcie swego d ugiego i bogatego ycia przeprowadzi wiele
pokaz w i seminari w. Pocz tkowo bazowa y one na sztuce ci cia (tameshigiri),
ale p nie rozwija inne elementy kata. Obecnie na pokazach
demonstruje si g wnie wydobywanie miecza z ci ciem oraz formy z
partnerem, a tak e przecinanie snop w.
SENSEI FUMIO DEMURA I BATTODO
Rodzice zapisali 8-letniego Fumio Demur (w 1946 r.) do jednej z
pierwszych otwartych szk kendo. Pierwszy nauczyciel - mistrz Asano -
by instruktorem kendo i karate. Mieli szcz cie, gdy w a nie na
przedmie ciu Jokohamy w Tsurumi swoj szko miecza otworzy Taisaburo
Nakamura, kt ry by nauczycielem mistrza Asano, a tak e znanego
mistrza shito-ryu R.Sakagamiego. (Na zdj ciu z prawej: rok 1989 sensei
Demura ze swoim nauczycielem battodo - mistrzem Nakamur .) Fumio
Demura trenowa tak e judo kodo-kan (r wnolegle), a w 1953 roku
zobaczy , e nieopodal jego dojo ken-jutsu otwarto zupe nie nowe dojo
karate-do shito-ryu. W tajemnicy przed rodzicami zapisa si r wnie
tam i zacz odnosi ogromne sukcesy na zawodach. W 1961 roku
zwyci y w mistrzostwach Japonii wszystkich styl w w kumite. Pozna
te wtedy wielkiego mistrza kobudo Shinkena Tair i zosta jego
uczniem. Zacz o brakowa czasu, tym bardziej, e Fumio Demura zacz
studiowa ekonomi na uniwersytecie Nihon. W tej sytuacji - zamieszka
w dojo Tairy, by m c wiczy w ka dej wolnej chwili. Ju wcze niej
zrezygnowa z judo. Karate-kobudo-battodo to by y dziedziny, w kt rych
doskonali si przez wiele lat. Ju jako znany instruktor nadal uczy
si karate i kobudo od wielkich mistrz w, jak Kenei Mabuni, Teruo
Hayashi, Konishi, Chibana, Akamine oraz battodo od Seiji Ueki
(aktualny szef organizacji Toyama-ryu i Takeshi
Mochizuki
Dzi sensei Demura jest jedn z najbardziej znanych i sznowanych postaci w
wiecie sztuk walki.
Sensei czeka , a polska grupa okrzepnie, zdob dzie do wiadczenie. W
2004 roku po raz pierwszy naucza nas battodo. Trening ten by
ogromnym prze yciem. Uczestnicy - cz sto wicz cy od kilkunastu lat -
stwierdzali, e nic nie da si por wna z si koncentracji podczas
treningu battodo. Podobne opinie mo na przeczyta w znakomitej ksi ce
Henryka Sochy pt."Nihonto Miecze japo skie".Autor widzi znaczne
podobie stwa sztuki miecza i karate-do.
TECHNIKA
Jak ju napisano wy ej, technika battodo opiera si na sztuce wydobycia miecza i zadania ci cia. Brzmi
nieskomplikowanie, ale w praktyce okazuje si niebywale trudne.
W a nie d enie do prostoty i oszcz dno ci ruchu sprawia adeptom
battodo sporo problem w na poczatku praktyki.
Tak e samo ci cie nie polega na zwyk ym machni ciu mieczem w
okre lonym kierunku.
Nauk battodo rozpoczynamy od poznania miecza oraz miecza
treningowego, potem przechodzimy do postaw i trzymania broni. Dalej
czekaj nas kata i wiczenia usprawniajace w adanie broni . Wreszcie -
tameshigiri.
R ne s typy miecza japo skiego, ale battodo wiczy si r nymi
rodzajami d ugiego miecza, czyli katany. Najpierw wiczymy mieczem
drewnianym (boken), nast pnie mieczem zwanym iaito. Jest on zwykle
nieco l ejszy od bojowego, ma d u sz r koje i nie jest naostrzony.
W a ciwy miecz katana, zwany te shinken, to miecz kuty z ostrym
ostrzem.
ZAPISY I ZAJ CIA
Aktualnie zaj cia battodo prowadzone s wy cznie dla cz onk w
Genbu-kai Polska, czyli uprawiaj cych jednocze nie karate i kobudo.
Osoby zainteresowane wy cznie walk na miecze zach camy do uprawiania
Kendo.